Belevenissen van een uroloog als arts-assistent op de covid-IC van het Spaarne Gasthuis
“Kunnen jullie NU komen?!” Ik sta met één van de intensivisten al een poosje aan het bed van een patiënt om te kijken of we de beademing beter kunnen krijgen. Het is één van mijn eerste avonddiensten en daarom durf ik nog niet zoveel zelf aan de instellingen van de beademingsmachine te veranderen. De vraag komt van de verpleegkundige bij het tegenoverliggende bed. Er klinkt geen paniek, maar aan de klank van haar stem is wel volstrekt duidelijk dat we NU moeten komen.
Binnen een seconde zie ik een metamorfose bij de intensivist. Het ene moment kreeg ik in alle rust onderwijs aan bed over de mogelijkheden om de beademing te verbeteren; het andere moment was er een acute situatie waar NU gehandeld moest worden. “Wat is het probleem?” In een paar woorden vatte de verpleegkundige het probleem samen: “Ze zakt weg en ze ademt niet meer.” Een dag eerder was bij deze patiënte het beademingsbuisje verwijderd. Het ging eigenlijk best goed. Maar nu reageert ze niet op aanspreken of pijnprikkels. “Is de luchtweg vrij?” En een paar seconden later: “Ik wil een Mayo tube.” Die ligt bij de patiënte en is een paar tellen later geplaatst (A). Nog een paar tellen later is het beademingsmasker over haar gezicht geplaatst en kan ze worden beademd (B). “Hoe is de bloeddruk?” “Goed, en de hartfrequentie ook (C). Op de monitor zie je het zuurstofgehalte in het bloed snel opklimmen tot een normale waarde. Ze reageert nog steeds niet op pijnprikkels, maar de pupillen reageren normaal op licht (D). Na enkele ogenblikken begint patiënte te hoesten en doet haar ogen weer open.
In acute situaties moet je snel en adequaat kunnen handelen. Hierbij geldt het principe – ik heb het al in een eerder blog gemeld – treat first what kills first (behandel eerst wat als eerste de dood veroorzaakt). Toen ik werd opgeleid, net voor de eeuwwisseling, was dat niet anders, maar het ging toen niet zo systematisch als tegenwoordig. En bovendien was de volgorde toen anders, we begonnen toen met de bloedsomloop! Nu wordt in alle situaties de ABCDE systematiek gevolgd.
Rijtjes zijn heel handig om dingen te onthouden. Er zijn er talloze. Het rijtje ABCDE is heel erg handig omdat het makkelijk te onthouden is. Maar vooral omdat het in acute situaties erg bruikbaar is. Het dwingt je namelijk om in de juiste volgorde een patiënt te beoordelen en over te dragen. Maar dat niet alleen, ABCDE dwingt je ook om prioriteiten te stellen. Je moet allereerst zorgen voor een vrije luchtweg (A – luchtweg) voordat je kunt beademen (B – ademhaling). Als de luchtweg niet vrij is, kun je niet beademen en komt er geen zuurstof in de longen. De belangrijkste functie van de bloedsomloop (C) is aanvoer van zuurstof uit de longen en afvoer van koolzuur naar de longen. Als de luchtweg (A) en ademhaling (B) niet op orde zijn, valt er niets aan en af te voeren. D gaat over het bewustzijn en E tenslotte over tekenen van infectie. In het verhaal hierboven zie je de volgorde mooi terug. Ik heb het er voor de duidelijkheid bij gezet. In het Nederlands zou het worden: LABBI. Nee, dan toch maar ABCDE!
ABCDE training
Sinds een aantal jaar worden arts-assistenten getraind om (acuut) zieke patiënten volgens deze systematiek te beoordelen en presenteren. Daardoor kende ik het wel, maar niet heel goed. Meer van horen zeggen. De covid-IC training was voor mij de eerste keer dat ik er echt in getraind ben. Dat vond ik één van de belangrijke leerpunten van de IC trainingsdag. En door mijn werkzaamheden op de covid-IC gebruik ik het nu ook heel vaak in de praktijk, ook buiten de IC. Je merkt dan pas hoe krachtig het is. Vooral ook omdat zowel verpleegkundigen als artsen dezelfde systematiek gebruiken.
Al zal ik na de corona-periode acute patiënten volgens het ABCDE principe blijven beoordelen, het zal toch minder vaak voorkomen. Als je iets niet regelmatig doet, zakt het onherroepelijk weg. Dat is meestal niet zo erg: je kunt het wel weer opzoeken. Helaas werkt dat niet in een acute situatie. Dan moet je NU weten wat je NU moet doen. Daarom moet je deze kennis en vaardigheden onderhouden. Dat geldt natuurlijk niet voor mij alleen, maar voor mijn hele vakgroep. Ik heb mijn directe collega’s intussen zo enthousiast gekregen dat we om het jaar met de hele vakgroep deze training gaan doen onder leiding van een intensivist. Daarbij willen we het rijtje wellicht iets uitbreiden: ABCDE-U, we blijven tenslotte urologen.
overzicht van mijn eerdere covid blogs
Arjen Noordzij 